สถาบันวิจัยและพัฒนา เป็นหน่วยงานสนับสนุนการจัดการศึกษาที่มีความเป็นมาที่ได้รับการปรับเปลี่ยนบทบาทหน้าที่ให้สอดคล้องกับภาระงานในแต่ละช่วงเวลาของมหาวิทยาลัยอย่างต่อเนื่อง ในขณะเป็นวิทยาลัยครูสุรินทร์ สถาบันวิจัยและพัฒนามีสถานภาพเป็นเพียงศูนย์ ดำเนินงานด้านการฝึกอบรมและบริการวิชาการของมหาวิทยาลัย ชื่อเดิมตามพระราชบัญญัติวิทยาลัยครู พ.ศ.2518 คือ ศูนย์ฝึกอบรมและบริการชุมชน ภายหลังจากการประกาศใช้พระราชบัญญัติ วิทยาลัยครู
ฉบับปรับปรุง พ.ศ.2527 ซึ่งมีผลให้วิทยาลัยสามารถเปิดหลักสูตรการสอนในสาขาวิชาการอื่นนอกจากวิชาชีพครูเพิ่มขึ้น มีการแบ่งคณะวิชาเพิ่มเติมจากการอบรมครูประจำการ ศูนย์ฝึกอบรมและบริการชุมชนจึงได้รับการยกฐานะขึ้นเป็นหน่วยงานเทียบเท่าคณะวิชา ใช้ชื่อว่า ศูนย์วิจัยและบริการวิชาการชุมชน และมีบทบาทอย่างจริงจังในการส่งเสริมการวิจัยของบุคลากร ในมหาวิทยาลัยเพิ่มเติมจากงานฝึกอบรมและงานบริการวิชาการ ซึ่งได้รับการถ่ายโอนไปเป็นบทบาทของหน่วยงานอื่นๆ มากขึ้น
เมื่อวิทยาลัยครูสุรินทร์ได้รับพระมหากรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้เป็นสถาบันราชภัฏ ซึ่งมีการเปลี่ยนแปลงต่อการจัดการศึกษาที่สำคัญคือสามารถเปิดสอนในระดับที่สูงกว่าปริญญาตรี ได้ศูนย์วิจัยและบริการวิชาการชุมชน จึงเปลี่ยนเป็นสำนักวิจัยและบริการ ตามพระราชบัญญัติสถาบันราชภัฏ พ.ศ.2538 มีบทบาทส่งเสริม สนับสนุนและพัฒนาการวิจัยของบุคลากรของสถาบัน ดำเนินการวิจัยสถาบันเพื่อสนับสนุนงานบริหาร การให้บริการวิชาการ ด้านการวิจัยแก่นักศึกษา บัณฑิตศึกษาและท้องถิ่นในลักษณะเครือข่ายการวิจัยเพิ่มขึ้น
เมื่อสถาบันราชภัฏสุรินทร์ได้รับการยกฐานะขึ้นเป็นมหาวิทยาลัย สำนักวิจัยและบริการวิชาการก็ได้รับการปรับเปลี่ยนบทบาทหน้าที่ครั้งสำคัญอีกครั้ง กฎกระทรวงที่ประกาศตามพระราชบัญญัติมหาวิทยาลัยราชภัฏ พ.ศ.2547 กำหนดจัดตั้งส่วนราชการในมหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์ ซึ่งเป็นหน่วยงานสนับสนุนที่เทียบเท่าคณะในชื่อสถาบันวิจัยและพัฒนา เพื่อรับช่วงงานสำนักวิจัยและบริการวิชาการเดิม โดยให้ลดบทบาทด้านการบริการวิชาการ ให้คงบทบาทการวิจัยและเน้นการวิจัยและพัฒนาตามภารกิจการเป็นอุดมศึกษา เพื่อการพัฒนาท้องถิ่นของมหาวิทยาลัย
บทบาทหน้าที่ของสถาบันวิจัยและพัฒนา
สถาบันวิจัยและพัฒนา มหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์ จัดตั้งขึ้นเพื่อเป็นหน่วยงานสนับสนุนการบริหารงานของมหาวิทยาลัย โดยรับผิดชอบงานด้านการวิจัยและพัฒนาให้สอดคล้องกับนโยบายของมหาวิทยาลัย ที่จะสนับสนุนให้โครงการวิจัยมีลักษณะเป็นทั้งโครงการระยะสั้นและระยะยาว มีการร่วมมือกันหลายสาขาวิชาที่มีเป้าหมายสอดคล้องกับยุทธศาสตร์จังหวัด ภูมิภาค และแผนพัฒนาประเทศ เพื่อให้คนและชุมชนมีความสามารถในการพึ่งตนเอง เข้มแข็ง มีคุณภาพ และสิ่งแวดล้อมที่ดี
ภารกิจหลักของสถาบันวิจัยและพัฒนา ซึ่งเป็นหน่วยงานกลางในการประสานงานและส่งเสริม สนับสนุนการวิจัยและพัฒนา ของมหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์ โดยปฏิบัติหน้าที่เชื่อมโยงและสอดคล้องกับนโยบายการส่งเสริมการวิจัยของมหาวิทยาลัย ดังต่อไปนี้
1. การพิจารณาเสนอแนวนโยบายและแผนงานวิจัยที่มีลักษณะเป็นโครงการวิจัยระยะสั้นและระยะยาว มีความร่วมมือกับหลายสาขาวิชา และมีเป้าหมายสอดคล้องกับแผนวิจัยแม่บทของมหาวิทยาลัย รวมทั้งแผนพัฒนาระดับต่าง ๆ
2. การประสานงาน ส่งเสริมสนับสนุนการวิจัยและพัฒนาของฝ่ายต่าง ๆ ทั้งคณะและหน่วยงานอื่น ๆ ของมหาวิทยาลัย ให้สามารถดำเนินงานการวิจัยได้ตามแนวนโยบายและแผนการวิจัย
3. การติดตามและประเมินผลโครงการวิจัยและพัฒนาของมหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์
4. กำหนดกลยุทธ์ในการบริหารแบบเครือข่าย โดยร่วมมือกับหน่วยงานภาคีความร่วมมือระดับภูมิภาค ระดับประเทศ เพื่อเร่งส่งเสริมสนับสนุนศักยภาพคณาจารย์ในการผลิตผลงานวิจัยที่มีคุณภาพ
5. เผยแพร่ผลงานวิจัยและส่งเสริมให้มีการนำผลงานวิจัยไปประยุกต์ใช้ให้เกิดประโยชน์ต่อการพัฒนา โดยให้สอดคล้องกับยุทธศาสตร์ชาติ ยุทธศาสตร์จังหวัด และยุทธศาสตร์มหาวิทยาลัย
6. การแสวงหาแหล่งเงินทุน เพื่อสนับสนุนและพิจารณาจัดสรรทุนการวิจัยให้กับฝ่ายต่าง ๆ ของสถาบัน คณะ และหน่วยงานต่าง ๆ ของมหาวิทยาลัยราชภัฏสุรินทร์
7. เป็นแหล่งรวบรวมข้อมูลสารสนเทศและทะเบียนนักวิจัย โครงการวิจัยและเอกสารวิจัย ที่สมบูรณ์ เพื่อเป็นพื้นฐานในการวางแผนงานวิจัยและเผยแพร่งานวิจัยของมหาวิทยาลัย
8. ประสานงานและให้การสนับสนุนการจัดสัมมนา การจัดหลักสูตรการอบรมเกี่ยวกับการวิจัยและการผลิตนักวิจัย ตลอดจนการให้คำปรึกษาเกี่ยวกับการวางแผนการดำเนินการวิจัยโครงการวิจัย
9. สนับสนุนส่งเสริมการพัฒนาศักยภาพการวิจัย การเขียนเอกสาร ตำราทางวิชาการของคณาจารย์ ตลอดจนติดตามผลการทำผลงานทางวิชาการของคณาจารย์ ร่วมกับคณะต่าง ๆ
10. สนับสนุนการบริการทางวิชาการของหน่วยงานต่าง ๆ ภายในมหาวิทยาลัยสู่ชุมชน
11. ส่งเสริมสนับสนุนการสร้างเสริมความเข้มแข็งของชุมชน โดยการประสานความร่วมมือจากทุกภาคส่วนทั้งภายในและภายนอกมหาวิทยาลัย